„Ziemia raciborska. Dawne mapy- źródła historii”; to tytuł otwartej dziś w Raciborzu tematycznej wystawy prezentującej kunszt dawnej sztuki kartograficznej związanej z ziemią raciborską. Dawne mapy urzekają tajemniczą nutką niespełnionych przygód, zachwycają kunsztem i precyzją wykonania. Są łącznikiem pomiędzy teraźniejszością, a historią sprzed wieków. Tworzone ręcznie, czasem latami, te małe dzieła kartograficznej sztuki wymagały od autorów dużej wiedzy i solidnego warsztatu. Prezentowana dziś w raciborskim muzeum kolekcja to ponad 40 map powstałych na przestrzeni XVI – XX w, wykonanych w warsztatach kartograficznych niemalże całej Europy. Jedne o małej przydatności merytorycznej nadrabiają piękną grafiką i artystyczną wręcz oprawą, inne imponują ilością detali i szczegółowych informacji. Na wszystkich jednak znajdziemy Racibórz i okoliczne miejscowości. Jedną z najstarszych prezentowanych map jest OBRAZ ŚLĄSKA, 1581 r. wykonany na podstawie mapy Martina Helwiga z 1561 r.
Martin Helwig (1516-1574) pochodził z Nysy. Studiował w Wittenberdze, a później na Uniwersytecie Jagiellońskim. Następnie przyjechał do Wrocławia. Na zlecenie wrocławskiego rajcy miejskiego i mecenasa Nicolausa Rehdigera sporządził w 1561 pierwszą nowoczesną, jak na tamte czasy, mapę Śląska;Tabula geographica sive mappa Silesiae;. Mimo, że opracowana została na potrzeby szkoły i oparta na własnych pomiarach Helwiga, mapa jest dość dokładna. Dziś znanych jej 14 wydań. Aż do XVIII wieku stanowiła podstawowe źródło informacji kartograficznej o Śląsku i była wzorem dla kolejnych wydawnictw, stąd też często nazywana jest matką wszystkich map Śląska. Mapa Helwiga była znana także poza granicami Śląska. Przez ponad dwieście lat europejscy kartografowie wykorzystywali ją jako podkład dla swoich opracowań. Wszystkie zaprezentowane na dzisiejszej wystawie mapy pochodzą z zasobów Działu Historii oraz Biblioteki Muzeum w Raciborzu.
Poniżej wykaz prezentowanych map wg. informacji Muzeum w Raciborzu:
MAPA PRZEMYSŁOWA GÓRNOŚLĄSKIEGO, ROSYJSKIEGO I MORAWSKO-OSTRAWSKIEGO OKRĘGU PRZEMYSŁOWEGO, 1911 r. Skala 1 : 100 000; Opracowanie: W. Mueller (geodeta górniczy, Berlin).
Wydawca: Phönix, Fritz u. Carl Siwinna, Berlin, Wrocław, Katowice.
MAPA ŚLĄSKA I HRABSTWA KŁODZKIEGO, 1861 r. Skala 1 : 300 000; Opracowanie i rysunek: F. J. Schneider.
Uzupełnienia: M. Sadebeck. Wydawca: Wilhelm Gottlieb Korn, Wrocław. Druk: C. Jung, Wrocław.
KRÓLEWSKA PRUSKA PROWINCJA ŚLĄSKA, 1864 r. Skala 1 : 400 000;
Opracowanie: Wilhelm Liebenow. Litografia: Leopold Kraatz, Berlin. Wydawca: Eduard Trewendt.
PROWINCJA ŚLĄSKA, ok. 1908 r. Skala 1 : 300 000
Autor: Carl Flemming, Głogów, Berlin. Wydawca: Wilhelm Gottlieb Korn, Wrocław.
POLSKA ZACHODNIA, 1945 r.
Skala 1 : 1 000 000; Opracowanie: A. Kiełczewska. Wydawnictwo Instytutu Zachodniego, Poznań.
MAPA KODÓW POCZTOWYCH 3. WROCŁAW, OPOLE (LEGNICA), 1925 r.
Skala 1 : 450 000; Litografia i druk: Berliner Lithographisches Institut. Wydawca: Gea Verlag G.m.b.H. Berlin.
MAPA POGLĄDOWA OKRĘGU KATOWICKIEGO DYREKCJI KOLEI KRÓLEWSKICH, 1907 r.
Skala 1 : 600 000; Litografia i druk: Gebrüder Böhm, Katowice.
MAPA ZABYTKÓW REJENCJI OPOLSKIEJ, 1902 r.
Skala 1 : 500 000, Opracowanie: Hans Lutsch. Wykonanie: Berliner Lithographisches Institut.
PREHISTORYCZNA MAPA ŚLĄSKA (fragment), 1878 r.
Skala 1 : 300 000; Opracował: Zimmermann. Wydawca: Wilhelm Gottlieb Korn, Wrocław.
KOPALNIE I HUTY NA GÓRNYM ŚLĄSKU, 1874 r.
Skala 1 : 120 000; Autor: G. Hörold (Królewski Wyższy Geometra Górniczy). Wydawca: Max Mälzer’s Hofbuchhandlung, Wrocław.
MAPA POGLĄDOWA STRUKTURY WŁASNOŚCIOWEJ GÓRNOŚLĄSKIEGO OKRĘGU GÓRNICZEGO I REJONÓW SĄSIEDNICH, 1913 r. Załącznik do wydawnictwa Handbuch der Oberschlesischen Industriebezirks.
Skala 1 : 200 000; Autor: R. Michael. Druk: Lith. Anstalt v. Bogdan Gisevius, Berlin.
MAPA NARODOWOŚCIOWA PROWINCJI ŚLĄSKIEJ, 1906 r.
Załącznik do czasopisma Deutsche Erde, nr 1/1906. Skala 1 : 500 000
Autor: Paul Langhans. Wydawca: Justus Perthes, Gotha.
ATLAS ARCYBISKUPSTWA WROCŁAWSKIEGO (CZĘŚĆ PRUSKA), 1937 r.
Wydawca: Ordynariat Arcybiskupi we Wrocławiu.
KSIĘSTWA GÓRNEGO I DOLNEGO ŚLĄSKA Z ICH MNIEJSZYMI 17 KSIĘSTWAMI I DOMINIAMI, 1741 r.
Skala ok. 1 : 800 000; Rytownik: Anton Treisz. Wydawca: Johannes Covens, Cornelis Mortier, Amsterdam.
KSIĘSTWO ŚLĄSKIE, ok. 1681 r.
Skala ok. 1 : 1 000 000; Rytownik: Jonas Scultetus ze Szprotawy. Wydawcy: Johannes Janssonius, Moses Pitt, Steve Swart, Oxford.
KSIĘSTWO ŚLĄSKIE I MARCHIA MORAWSKA, 1692 r.
Skala ok. 1 : 570 000; Autor: Giacomo Cantelii da Viagnola. Rytownik: Antonio Barbey. Wydawca: Domenico de Rossi.
KSIĘSTWO RACIBORSKIE I PRUSKIE CZĘŚCI KSIĘSTW
OPAWSKIEGO I KARNIOWSKIEGO; 1789 r. Skala ok. 1 : 450 000
Rytownik: I. Albrecht. Wydawca: Franz Johann Joseph von Reilly, Wiedeń.
KSIĘSTWO RACIBORSKIE NA GÓRNYM ŚLĄSKU, 1741 r.
Skala ok. 1 : 225 000; Autor: Friedrich Bernhard Werner.
ŚLĄSK I MORAWY, 1799 r.
Skala ok. 1 : 800 000; Rysunek: Franz Ludwig Güssefeld. Wydawca: Industrie Comptoirs, Weimar.
ŚLĄSK, 1544 r.
Skala ok. 1 : 1 000 000; Autor: Sebastian Münster.
ŚLĄSK, ok. 1760 r.
Skala ok. 1 : 700 000; Autor: Petrus Schenk, Amsterdam.
KRÓLESTWO CZECH, KSIĘSTWO ŚLĄSKIE, MARCHIE MORAW I ŁUŻYC, 1740 r.
Mapa z Atlasu Novissmo. Skala ok. 1 : 1 800 000; Autor: Giovanni Albrizzi, Wenecja.
PROWINCJE ZJEDNOCZONE I WŁĄCZONE DO KORONY CZESKIEJ:
KSIĘSTWO ŚLĄSKIE, MARCHIE MORAW I ŁUŻYC, 1654 r.
Skala ok. 1 : 900 000; Autor: Nicolas Sanson, Paryż.
KSIĘSTWO ŚLĄSKIE TAK GÓRNE JAK I DOLNE…, ok. 1735 r.
Miedzioryt odbity na jedwabiu atłasowym.
Skala ok. 1 : 800 000; Autor i wydawca: Matthaeus Seutter.
ŚLĄSK, SAKSONIA I PÓŁNOCNE CZECHY, ok. 1866 r.
Skala 1 : 600 000; Opracowanie: Friedrich Bernhard Engelhardt.
Rytownik: Paulus Schmidt. Wydawca: Simon Schropp’sche Hof-Landkartenhandlung.
REJENCJA OPOLSKA, ok. 1910 r.
Skala 1 : 300 000; Wydawca: Carl Flemming, Głogów.
PROWINCJA ŚLĄSKA, 1904 r.
Skala: 1 : 510 000; Autor: F. Handtke. Wydawca: Carl Flemming, Głogów.
OKOLICE GŁUBCZYC I RACIBORZA, 1904 r.
Skala 1 : 100 000; Opracowanie: Kartographische Abteilung der Kgl. Preuss. Landesaufhname.
KRÓLEWSKA PRUSKA PROWINCJA ŚLĄSKA, 1833 r.
Skala ok. 1 : 700 000; Autor: Carl Ferdinand Wieland. Wydawca: Geographischen Institut, Weimar.
PROWINCJA ŚLĄSKA, ok. 1850 r.
Skala 1 : 1 000 000; Projekt: A. Thienert. Litografia: H. Kunsch. Wydawca: Carl Flemming, Głogów.
PROWINCJA ŚLĄSKA, ok. 1880 r.
Mapa nr 17 z atlasu: Sohr-Bergaus Hand-Atlas… von F. Handtke.
Skala 1 : 1 000 000; Wydawca: Carl Flemming, Głogów.
POWIAT RACIBORSKI, ok. 1905 r.
Skala 1 : 150 000; Opracowanie: Der Kartographischen Anstalt der Verlagsbuchhandlung.
Wydawca: Carl Flemming, Głogów
POWIAT RACIBORSKI, ok. 1905 r.
Skala 1 : 150 000; Litografia i druk: Paul Baron, Legnica. Wydawca: Eugen Simmich, Racibórz.
MAPA POGLĄDOWA MAJORATÓW KUCHELNA, KRZYŻANOWICE, GRABÓWKA, koniec XIX w.
Skala 1: 50 000; Wydawca: Lithographische Anstalt August Strasilla, Opawa.
NOWA MAPA OKRĘGU GÓRNEJ SAKSONII Z KSIĘSTWAMI ŚLĄSKA I ŁUŻYC 1821 r.
Skala ok. 1 : 1 300 000; Rytownik: John Cary, Londyn.
MAPA TOPOGRAFICZNO-STATYSTYCZNA POWIATÓW RACIBORSKIEGO, KOZIELSKIEGO I GŁUBCZYCKIEGO, ok. 1870 r. Skala 1 : 100 000; Autor: F. v. Rappard.
MAPA SAMOCHODOWA, lata 20. XX w.
Skala 1 : 200 000; Rysunek i druk: Graph. Kunstanstalt Globus R. Mittelbach, Drezno.
Wydawca: Mittelbachs Verlag, Lipsk.
ŚLĄSK, 1817 r.
Skala ok. 1 : 1 300 000; Rysunek: B. Smith; Wydawca: Robert Wilkinson, Londyn.
OBRAZ ŚLĄSKA, 1581 r.
Skala ok. 1 : 1 150 000; Autor: Abraham Ortelius, Antwerpia. Na podstawie mapy Martina Helwiga z 1561 r.
REJENCJA OPOLSKA, 1938 r.
Skala 1 : 100 000; Autorzy: dr Dienwiebel, W. Krause. Wydawca: Flemmings Verlag, Wrocław.
ATLAS. DIERCKE SCHULATLAS.
78 wydanie, ok. 1938 r. Wydawca: Georg Westermann, Braunschwieg, Berlin, Leipzig, Hamburg.
ATLAS. ANDRES ALLGEMEINER HANDATLAS. 1899 r.
Pod redakcją: A. Scobel. Wydawca: Velhagen & Klasing, Bielefeld, Leipzig.
ATLAS SILESIAE, 1749/1750 r.
Autor prezentowanej mapy Księstwa Raciborskiego: Johann Wolfgang Wieland.
Wydawca: Homanns Erben, Norymberga.
