OKRUCHY Z HISTORII WSI I PARAFII GAMÓW
Gamów leży w przepięknych okolicach Bramy Morawskiej, 12 km na północny-zachód od Raciborza. Pierwotna nazwa Gamow (później także jako Gamnic in Bohemia i Gamnia in Karintia) wywodzona jest prawdopodobnie od „jama” czyli „płytkie zagłębienie czy obniżenie gruntu”, co ma na pewno związek z ukształtowaniem terenu, na którym miejscowość jest położona. Inne źródła utrzymują, że nazwa wsi pochodzi od przezwiska Gama, które pochodzi od słowa gamać się co oznacza „chodzić ociężale”. W 1338 r. wieś wzmiankowana jako Gamal, w 1375 r. jako Gammaw, a w 1415 r. jako Gamaw. Książka adresowa Raciborza i okolic z 1932 r. wymienia nazwę wsi jako Gammau, która była stosowana do 1945 r. Po II wojnie światowej powrócono do nazwy Gamów.
Jak wykazały badania archeologiczne prowadzone na początku lat trzydziestych XX w. przez naukowców z Berlina, pierwsze ślady osadnictwa miały tu miejsce w X – VIII w. przed Chr.
Przypuszczać należy, że pierwsze kontakty z chrześcijaństwem miejscowa ludność miała już w IX w. po Chr. poprzez oddziaływanie częściowo schrystianizowanego Państwa Wielkomorawskiego. Pierwsza pisana wzmianka o Gamowie pojawia się w XIII w. po Chr. w dokumencie wrocławskiego biskupa Laurentiusa, który konsekrując 19 listopada 1223 r. kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Makowie podarował na jego rzecz m.in. Gamów.
Skoro w XIII w. płaci Gamów dziesięcinę na rzecz kościoła w Makowie, to jest wielce prawdopodobne, że należy do tamtejszej parafii. W dokumencie magistra Gosco, mistrza śpiewaczego (kantora) i wizytatora biskupa wrocławskiego Naknera, wystawionego w 1338 r. dla kolegiaty św. Tomasza z Canterbury w Raciborzu, wzmiankowana jest wieś Gamal. Jako Gammaw występuje ona w 1375 r. w pergaminowym dyplomie Jana, księcia opawskiego i raciborskiego, wystawionym również dla kolegiaty w Raciborzu. Władca wymienia istniejące we wsi alodium czyli folwark, z którego uposażył kanoników. W 1383 r. wieś liczyła 301 mieszkańców. Wiódł tędy szlak handlowy. Na pewno od XV w. Gamów staje się całkowicie własnością Kolegiaty w Raciborzu, a należy już do parafii w Modzurowie.
Interesujące jest Urbarium (spis ludności) z tamtego okresu. W tym z 1532 r., jeśli chodzi o Gamów, wymieniane są nazwiska niemieckiego brzmienia. Natomiast 35 lat później, w Urbarium z 1567 r., spotykamy już w Ga-mowie całkiem nowe nazwiska o brzmieniu słowiańskim. Świadczy to o zaszłej tu migracji ludności. Zaś „Tabele oświadczeniowe” z 1723 roku, które służyły jako podstawa opodatkowania, wymieniają już nazwiska, które w Gamowie spotykamy do dziś.
Godna podziwu jest wierność mieszkańców Gamowa wierze katolickiej. Gdy w XVII w. chłopi z Modzurowa z polecenia właściciela dóbr Twardawa przyjęli luteranizm, Gamów pozostał cały przy katolicyzmie i stał się częścią parafii w Grzędzinie.
Także interesująca wydaje się, podkreślana w dokumentach historycznych, walka chłopów Gamowa o ich wolność i uwolnienie od pańszczyzny. Prowadziło to niejednokrotnie do buntów chłopskich. Ustały one dopiero po 1810 roku, kiedy to rząd pruski w ramach sekularyzacji przeprowadził częściowe uwłaszczenie i zniósł poddaństwo. Mocą rozporządzenia z 6. czerwca 1817 roku lennictwo Raciborza zamienione zostało na dobra rodowe. Ziemie zostały sprzedane 6 chłopom, 27 domownikom, ogrodnikom, kowalowi – jak podaje dokument przekazujący z 20. lutego 1830 roku, 500 morgów i ok. 7000 talarów oraz oddanie zbóż na rzecz kościoła i szkoły, zostały zapłacone. (Ten historyczny fakt tłumaczy też, że kiedy po II wojnie światowej, w czasach stalinowskich tworzono wszędzie w okolicy spółdzielnie rolnicze i zmuszano do udziału w nich chłopów, w Gamowie spółdzielnia nie powstała; żaden z rolników, mimo nękania przez władze i UB, nie przystał na to).
Dokumenty podają, że od niepamiętnych czasów istniała w Gamowie drewniana kaplica pod wezwaniem św. Anny. W 1698 r. została ona odnowiona staraniem kanonika przy kolegiacie raciborskiej, ks. Marcina Korrigora. W roku 1728 staraniem i szczodrobliwością zarządcy gamowskiego folwarku Tomasza Jedliczki ukończona została budowa nowej murowanej kaplicy – również św. Annie poświęconej. Kaplica, której budowę rozpoczęto w 1726 r., wybudowana została w prostym późnobarokowym stylu (tzw. barok wiejski). Rękopis – testament fundatora spisany został w języku polskim.
Poświęcenie nowej kaplicy miało mieć miejsce 11 października 1729 roku. Notatki z tego faktu i kilka relikwii umieszczono w kuli wieży. (Niestety uległy one zniszczeniu na skutek uszkodzenia szczytu wieży podczas I wojny światowej i oddziaływania warunków atmosferycznych).
W 1848 r. staraniem bezdzietnego małżeństwa Pawła i Apolonii Cichoniów, wielkich dobrodziejów kościoła, kaplica została powiększona o dzisiejsze prezbiterium i obie zakrystie.
W 1856 roku wybudowano plebanię, co pozwoliło – po zapewnieniu odpowiednich stosunków majątkowych i wpływów dla kapłana – że mógł Gamów posiadać własnego duszpasterza, tzw. lokalistę. Został nim w tymże samym roku ks. Franciszek Alker.
Po jego śmierci w 1859 r. lokalistą w Gamowie zostaje ks. Leopold Palitza. Od samego początku ks. Palitza czyni starania u władzy biskupiej we Wrocławiu, by Gamów podniesiono do rangi samodzielnej parafii. Nie było to łatwe, Wrocław nie chciał się zgodzić. Jednakże długoletnie starania sprawiły, że dekretem biskupim z dnia 14 listopada 1871 roku, potwierdzonym 27 października 1872 r. dekretem królewskim z Berlina, Gamów stał się samodzielna parafią. Fakt ów upamiętnia krzyż, który po dziś dzień stoi przy kościele.
28. marca 1945 miała miejsce za Gamowem bitwa artyleryjska; duża wieża kościoła została zestrzelona. Następnego dnia, po wkroczeniu wojsk Armii Czerwonej, ludność została wysiedlona, wioska wypalona i splądrowana, kościół spustoszony. Wieżę zrekonstruowano dopiero w 1972 r. w ramach przygotowań do obchodów 250-lecia.
W ramach przygotowań do jubileuszu 275-lecia kościoła, który przypadł w 2003 roku, wykonano nową elewację zewnętrzną świątyni (2001 r.) oraz całkowity remont prezbiterium i malowanie wnętrza (2003 r.). W 2008 roku ufundowano nowy duży dzwon.
Do 1912 r. parafia należała do dekanatu łańskiego. W latach 1913 – 1990 do dekanatu Racibórz. Od 1990 do nowoutworzonego dekanatu Pietrowice Wielkie.
Na terenie parafii Gamów, oprócz kościoła parafialnego, znajduje się jeszcze: 6 kapliczek wotywnych, 12 krzyży wotywnych oraz 3 wotywne figury świętych.
Według spisu mieszkańców z 1910 roku w miejscowości mieszkało 671 Polaków na 681 mieszkańców. W 1925 r. Gamów liczył 691 mieszkańców, w 1928 już ponad 700. W roku 1972 było 590 parafian, 386 w roku 2003, a obecnie 381 (maj 2012). W okresie międzywojennym istniał w Gamowie regionalny oddział Związku Polaków w Niemczech, Towarzystwo Młodzieży Polsko-Katolickiej prowadzące 3 sekcje: śpiewu, przysposobienia rolniczego i sportu z prężną sekcją bokserską, Bractwo Serca Jezusowego. W 1936 roku założony został pierwszy polski klub piłkarski na ziemi raciborskiej „PKS Gamów”. We wsi istniała także świetlica polska, na którą dokonano napadu i spalono ją w styczniu 1939 roku.
Po II wojnie światowej pod koniec lat 50-tych XX w. założono Ludowy Zespół Sportowy. Prężnie działała wtedy drużyna tenisa stołowego, która uczestniczyła rozgrywkach ligowych. W latach 60-tych najpopularniejszymi dyscyplinami były piłka nożna, piłka ręczna, lekkoatletyka oraz wyścigi na „gokartach”. Duże sukcesy odnosiła drużyna piłki ręcznej kobiet.
Wiosną 2000 roku powstało w Gamowie Parafialne Towarzystwo Oświatowe, które od 1. września 2001 roku – po likwidacji miejscowej szkoły przez władze samorządowe – przejęło i prowadzi Szkołę Podstawową w Gamowie, a od 1. września 2005 również Szkołę Podstawową i Gimnazjum w Szonowicach. Prężnie działają także Rada Sołecka, LZS, który prowadzi aktualnie dwie drużyny (seniorów i juniorów) i UKS prowadzący drużyny dziewczęce, OSP, Koło DFK oraz Koło Gospodyń Wiejskich.
Kontakt: Proboszcz- Edmund Pośpiech